Το El
Sistema στη Βενεζουέλα προσφέρει μουσική εκπαίδευση σε φτωχά παιδιά
Τhe Economist
TRICIA Tunstall
Changing Lives: Gustavo Dudamel, El Sistema, and the Tranformative Power
of Music
εκδ. W.
W. Norton, σελ.
320
Στη συζήτηση για την αξία των καλλιτεχνικών μαθημάτων
στα σχολεία, ένα αποστομωτικό επιχείρημα έρχεται από τη Βενεζουέλα, μια χώρα
που οι περισσότεροι τη γνωρίζουμε για άλλα πράγματα: το πετρέλαιό της, τις
φυσικές ομορφιές, την υψηλή εγκληματικότητα, τον Ούγκο Τσάβες. Η χώρα όμως
είναι επίσης η πατρίδα του El Sistema, ενός δικτύου από νεανικές ορχήστρες που
ιδρύθηκε το 1975 και που έχει εκπαιδεύσει αναρίθμητα παιδιά από υποβαθμισμένες
συνοικίες, μετατρέποντάς τα σε επιτυχημένους επαγγελματίες μουσικούς. Ο
απόφοιτος–αστέρι του Sistema είναι ο Γκουστάβο Ντυνταμέλ, ο οποίος, μεταξύ
πολλών άλλων, είναι ο μουσικός διευθυντής της Φιλαρμονικής του Λος Αντζελες.
Πρόσφατα πραγματοποίησε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα για να τιμηθεί η εκατονταετηρίδα
από τον θάνατο του Γκούσταφ Μάλερ, διευθύνοντας όλες τις συμφωνίες του συνθέτη
τόσο με τη Φιλαρμονική του Λος Αντζελες όσο και με τη Συμφωνική Ορχήστρα Σιμόν
Μπολίβαρ της Βενεζουέλας, την alma mater του.
Η αντίληψη του Sistema έχει αρχίσει να ταξιδεύει, με
νέα πιλοτικά προγράμματα στη Βραζιλία, στη Σκωτία και σε άλλες χώρες που
αντιμετωπίζουν προβλήματα υποβάθμισης αστικών περιοχών. Η σχεδόν μυθολογική
φήμη του El Sistema έχει ενισχυθεί από τον ενθουσιασμό του Κλάουντιο Αμπάντο,
του Σάιμον Ρατλ και άλλων παγκοσμίου φήμης μουσικών, καθώς και από μια
υπεραισιόδοξη αντίληψη που εκφράζεται σε πλούσιες χώρες πως η τέχνη μπορεί να
θεραπεύσει όλα τα κακά. Ο ιδρυτής του El Sistema, ο Χοσέ Αντόνιο Αμπρέου, έχει
μάλιστα προταθεί για Νομπέλ Ειρήνης.
Η διαδικασία
Ωστόσο, δεν είχε γίνει μέχρι τώρα μια αντικειμενική
μελέτη των μεθόδων και των αποτελεσμάτων του El Sistema. Το νέο βιβλίο της
Τρίσια Τάνσταλ είναι το πρώτο που τεκμηριώνει τη διαδικασία που ο Ντυνταμέλ
περιγράφει ως «δημιουργό θαυμάτων». Καθηγήτρια μουσικής από τις ΗΠΑ, η Τρ. Τάνσταλ
πήγε στη Βενεζουέλα μαζί με την Τζέιμι Μπερνστάιν, κόρη του αλησμόνητου συνθέτη
και μαέστρου Λέοναρντ Μπερνστάιν, και συγκέντρωσε στοιχεία και μαρτυρίες,
υποστηρίζοντας τις πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις με αριθμούς.
Σε μια χώρα 29 εκατ., αναφέρει ότι περίπου 370.000
παιδιά συμμετέχουν τώρα στο Sistema, τραγουδώντας και παίζοντας κλασική μουσική
για πολλές ώρες μετά το σχολείο. Το πρόγραμμα λειτουργεί με ετήσιο
προϋπολογισμό 120 εκατ. δολαρίων, τα περισσότερα από τα οποία προέρχονται από
την κυβέρνηση. Παρ’ όλο που είναι δύσκολο να πει κανείς αν το Sistema από μόνο
του δημιουργεί καλούς σπουδαστές ή αν τείνει να προσελκύει εκείνους που είναι
φυσικά προικισμένοι με αυτοπειθαρχία, οι θαυμαστές του συστήματος λένε ότι το
επίπεδο σπουδών είναι υψηλό και η πρόοδος των παιδιών γρήγορη, καθώς και ότι η
μουσική εκπαίδευση κρατάει τους νέους έξω από τις συμμορίες των δρόμων. Ο
Εντισον Ρουίς, που η μητέρα του τον έστειλε στο nucleo (τον εκπαιδευτικό
πυρήνα) του Καράκας στα 12 χρόνια του, παίζει τώρα κοντραμπάσο στην περίφημη
Φιλαρμονική του Βερολίνου. Η Γκαμπριέλα Μοντέρο, η οποία έδωσε σόλο κοντσέρτο
με τη Συμφωνική Μπολίβαρ όταν ήταν οκτώ ετών, είναι τώρα μεγάλο αστέρι του
πιάνου.
Εκτός από την καλλιέργεια του μουσικού ταλέντου, ο
Αμπρέου φροντίζει να προμηθεύει τους μαθητές του με προσιτά όργανα, ενώ πολλά
παιδιά μαθαίνουν να κατασκευάζουν μουσικά όργανα, εξασφαλίζοντας μια
ενδιαφέρουσα επαγγελματική προοπτική. Οπως εξήγησε στη συγγραφέα ο 73χρονος
σήμερα μαέστρος, πηγή έμπνευσής του ήταν ένας σπουδαγμένος στο Παρίσι καθηγητής
πιάνου στη γενέτειρά του, το Μπαρκισιμιέντο, ο οποίος είχε μεταγράψει τη
Συμφωνία του Διός του Μότσαρτ για επτά πιάνα.
Κινητήρια δύναμη
Τα παιδιά της πρώτης του νεανικής ορχήστρας
προέρχονταν από «τις πιο φτωχές των φτωχών οικογενειών». Ο Εδουάρδο Μάτα, ένας
Μεξικανός διευθυντής ορχήστρας, βοήθησε σημαντικά στην εκπαίδευση των
σπουδαστών, διδάσκοντάς τους κυρίως συνθέσεις Λατινοαμερικανών μουσικών. Αλλά η
κινητήρια δύναμη ήταν πάντα ο Χοσέ Αντόνιο Αμπρέου, ο οποίος έπεισε πολιτικούς
όλων των αποχρώσεων να βοηθήσουν στην επέκταση του συστήματος σε όλη τη χώρα.
«Κανένας δεν λέει όχι στον μαέστρο Αμπρέου», άκουσε
από πολλούς στη Βενεζουέλα η Τρίσια Τάνσαλ. Στο μεταξύ, ο Γκουστάβο Ντυνταμέλ,
ο «απόστολος» του Αμπρέου, έχει φέρει το Sistema σε σκληρές γειτονιές του Λος
Αντζελες, ενώ ένας άλλος «πυρήνας» άνοιξε στο Μπρούκλιν. Το αν αυτά τα σχολεία
θα μπορέσουν να ανθήσουν χωρίς να βάλει το χέρι του κάποιος χαρισματικός
ηγέτης, απομένει να το δούμε. Η Γλασκώβη και το Ρίο περιμένουν επίσης με
ανυπομονησία.
Hμερομηνία δημοσίευσης: 27-05-12
πηγή: kathimerini.gr
