Οι μουσικές σπουδές στην Ελλάδα είναι από
τα πιο χρονοβόρα και απαιτητικά συστήματα εκπαίδευσης (σε αρκετές περιπτώσεις
ίσως και με λάθος τρόπο).
Οι εκπαιδευτικοί πριν φτάσουν στο επίπεδο
να μπορούν να διδάξουν, θα πρέπει οι ίδιοι να εκπαιδευτούν σε θέματα γενικής
διδακτικής, παιδαγωγικής και ψυχολογίας. Πρέπει να γνωρίζουν πώς να παίζουν ένα
ή περισσότερα μουσικά όργανα, να ξέρουν ιστορία και θεωρία της μουσικής, αρχές
σύνθεσης και διεύθυνσης χορωδίας ή ορχήστρας, διδακτικές μεθοδολογίες, ή ακόμα
και βασικές αρχές λειτουργίας και επισκευής μουσικών οργάνων. Θα πρέπει, επίσης,
να είναι γνώστες του μεγαλύτερου μέρους, αν όχι όλου, του παλαιού και σύγχρονου
ρεπερτορίου που υπάρχει στη μουσική. Κατά συνέπεια και τα παιδιά που θα
ασχοληθούν με τη μουσική, είτε ερασιτεχνικά, είτε σε πιο επαγγελματικό επίπεδο,
απαιτείται να αποκτήσουν εξαιρετικά πολλές γνώσεις.
Οι μαθητές στην διάρκεια της εκπαιδευτικής
διαδικασίας, μαθαίνουν ιστορία της μουσικής. Έτσι παράλληλα με το μουσικό
όργανο στο οποίο εκπαιδεύονται και τη μουσική που παίζουν, μαθαίνουν για τα
ιστορικά γεγονότα που λάμβαναν χώρα την εποχή που αυτή η μουσική γραφόταν.
Μαθαίνουν επίσης, για ποιο λόγο και με ποιο τρόπο δημιουργούνταν αυτή η μουσική
(γραφόταν για θρησκευτικούς λόγους; για τη χαρά ή για τη λύπη; για χορό ή για
ακρόαση; σε ποια κοινωνικά στρώματα απευθυνόταν;). Μαθαίνουν για το βασικό
υλικό (νότες, τρόπους-κλίμακες) που απαιτείται για να δημιουργήσει κάποιος
συνθέσεις, υλικό το οποίο χρησιμοποιήθηκε τόσο από τους αρχαίους Έλληνες, όσο
και από τις εκκλησίες του μεσαίωνα και της αναγέννησης στη διάρκεια της
εξελικτικής πορείας της μουσικής. Το ίδιο υλικό με ελάχιστες παραλλαγές μπορεί
να χρησιμοποιηθεί ακόμη και σήμερα από τη τζαζ, τη ροκ, τη κινηματογραφική, έως
την παραδοσιακή και βυζαντινή μουσική. Μ’ αυτό τον τρόπο, οι μαθητές έρχονται
σε επαφή με τη διαχρονικότητα αλλά και τη σχέση που υπάρχει στη μουσική
διαφορετικών εποχών και λαών. Πολύ μεγάλο μέρος του πολιτισμού και της
κουλτούρας μας έχει αποτυπωθεί στη μουσική και ταξιδεύει μέσα στους αιώνες.
Η μουσική βοηθάει στην κατανόηση
θεμελιωδών αρχών των μαθηματικών και της φυσικής. Οι μαθητές μαθαίνουν να
μετρούν, να κρατούν σταθερό ρυθμό, αλλά και να πολλαπλασιάζουν ή να διαιρούν
(για να συμπεράνουν πόσο διαρκεί μια νότα). Η φυσική μας εξηγεί το πώς
παράγεται ο ήχος από μία απλή ταλάντωση (π.χ. μιας χορδής κιθάρας). Πώς και
ποιοι ήχοι, αν συνδυαστούν, ταιριάζουν μεταξύ τους, κάτι που μπορεί να μας
οδηγήσει στη σύνθεση (δεν είναι τυχαίος ο όρος) ενός κομματιού. Άλλωστε δεν
είναι τυχαίο ότι, τις βάσεις στη μουσική και την ακουστική, έθεσε ο μεγάλος
μαθηματικός της αρχαιότητας Πυθαγόρας ο Σάμιος και εφαρμόζονται ακόμη και
σήμερα.
Οι μαθητές μπορούν, επιπλέον, να
αποκτήσουν πλήθος γνώσεων γύρω από τις γλώσσες διαφόρων λαών. Πολλά τραγούδια
από αυτά που ακούν και παίζουν είναι γραμμένα σε διαφορετικές γλώσσες από τη
μητρική τους. Μαθαίνουν, λοιπόν, πώς να μεταφράζουν αυτά τα τραγούδια για να
μπορέσουν να κατανοήσουν το περιεχόμενό τους. Πολλά από αυτά μάλιστα, είτε
είναι γραμμένα στα ελληνικά, είτε σε κάποια άλλη γλώσσα, είναι πραγματικά
αριστουργήματα της ποίησης και της στιχουργικής, με αποτέλεσμα το τεράστιο
πνευματικό όφελος των μαθητών που εκτίθενται σ’ αυτά. Επιπλέον οι μουσικοί όροι
(ταχύτητα, ένταση, ύφος) είναι συνήθως γραμμένοι στην Ιταλική γλώσσα,
αναγκάζοντας έτσι τους μαθητές να μάθουν κάποια στοιχεία της.
Πολλές πληροφορίες, όμως, μας
αποκαλύπτονται μέσα από τη μουσική και
για τις άλλες τέχνες. Μερικά από τα πλέον διάσημα έργα, είναι εμπνευσμένα από
άλλα είδη τέχνης (όπως η ζωγραφική). Οι μαθητές έρχονται σε επαφή με τους
καλλιτέχνες, τα έργα τους, αλλά και την τεχνοτροπία τους.
Η εκπαίδευση στη μουσική παράγει σκέψη
υψηλότερου επιπέδου. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι με τη μουσική ενεργοποιούνται
και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου. Αναγκάζει τα παιδιά να σκέφτονται και να
πραγματοποιούν περίπλοκες διαδικασίες, ενεργώντας τόσο σε ατομικό όσο και σε
ομαδικό επίπεδο (πώς μπορώ να βελτιώσω το παίξιμό μου; τον ήχο; την
εκφραστικότητά μου; πώς μπορώ να τα ταιριάξω όλα αυτά αποτελεσματικά μέσα σε
μία ορχήστρα;). Όλα αυτά οδηγούν σχεδόν σε ένα φιλοσοφικό περιβάλλον. Οι
μαθητές μουσικοί πρέπει να είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται πλήρως τι κάνει
κάθε μουσικός γύρω τους, κάθε στιγμή και να προσαρμόζονται ανάλογα,
προωθώντας έτσι τη συνεργασία και τη
συλλογικότητα. Κανένας μουσικός δεν είναι ανεξάρτητος του συνόλου. Παρ’ όλα
αυτά εξυπηρετεί το σύνολο, αποδίδοντας ένα μοναδικό ρόλο με ένα ξεχωριστό ήχο.
Η έκθεση στη μουσική σε πολύ μικρές ηλικίες, επιφέρει μεγαλύτερες δεξιότητες
και ικανότητες στη μάθηση γενικότερα.
Πολύ συχνά το μάθημα της μουσικής στο
σχολείο υποτιμάται από τους περισσότερους ως «εύκολο» ή ως «η ώρα του παιδιού»,
κάτι που απέχει κατ’ ουσία πολύ απ’ την πραγματικότητα. Αν και κινείται στα
γενικότερα πλαίσια της μουσικής εκπαιδευτικής διαδικασίας και δεν παρέχει την
εξειδικευμένη γνώση της εκμάθησης ενός οργάνου, εντούτοις παρατηρείται πολύ
συχνά το φαινόμενο, οι μαθητές να απολαμβάνουν το μάθημα. Δεν υπάρχει
μεγαλύτερη ικανοποίηση για ένα δάσκαλο μουσικής στο τέλος μιας διδακτικής ώρας,
από το να βλέπει τους μαθητές να αποχωρούν τραγουδώντας απ’ την αίθουσα. Η ίδια
η μουσική είναι απόλαυση και μπορεί να απεικονίσει κάθε είδους διάθεση.
Η
εκπαίδευση στη μουσική που μπορεί να προσφέρει ένας γονιός στο παιδί του και
ένας δάσκαλος στους μαθητές του, είναι ένα δώρο που θα κρατήσει για πάντα...
